Το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής για την απώλεια του Ομότιμου Καθηγητή Χάρη Ξανθουδάκη

Τα μέλη και οι συνεργάτες του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής του ΤΜΣ/ΙΠ με συντριβή αποχαιρετούν τον Δάσκαλο, Φίλο και Εμψυχωτή Χάρη Ξανθουδάκη (1950-2023), Ομότιμο Καθηγητή του Ιονίου Πανεπιστημίου. Για την προσφορά του εκλιπόντος στην εδραίωση του Ιονίου Πανεπιστημίου και ειδικώς του Τμήματος Μουσικών Σπουδών έχουν ήδη ειπωθεί τα δέοντα. Από την πλευρά του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής, του οποίου ο μακαριστός Χάρης Ξανθουδάκης υπήρξε ο Ιδρυτής (2000) και επί σειρά ετών Διευθυντής, θεωρούμε απαραίτητη ένδειξη τιμής να σταθούμε στην ερευνητική προσφορά του.

Ο εκλιπών υπήρξε εγνωσμένου κύρους συνθέτης και μουσικοθεωρητικός (με σημαντικό συγγραφικό έργο), αλλά επιπλέον από το 1992, οπότε και ήρθε στο νεοσύστατο τότε Τμήμα Μουσικών Σπουδών, αφιερώθηκε σταδιακά, και από το 1995 σχεδόν ολοκληρωτικά, στην έρευνα της ιστορικής πορείας της μουσικής στη Νεώτερη Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις εύκολες διαβεβαιώσεις της εποχής εκείνης σχετικά με την εξέλιξη της μουσικής στον ελλαδικό χώρο ο Χάρης Ξανθουδάκης επιδόθηκε με θέρμη και ακαδημαϊκή ακεραιότητα στην επανεκτίμηση των τότε γνωστών επί του θέματος πηγών, στον εντοπισμό νέων, στην αρχειακή έρευνα, στη διεπιστημονική προσέγγιση του μουσικού φαινομένου και στη σύνδεση της μουσικής επιστήμης με τα διεθνή αιτούμενα και τις νέες προσεγγίσεις στον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών. Με κοφτερή και τεκμηριωμένη πένα άλλαζε αργά, αλλά σταθερά, απλουστεύσεις και βεβαιότητες δεκαετιών, προσφέροντας νέες ιδέες και ανατρεπτικά πρωτογενή στοιχεία, αποκαλύπτοντας άγνωστες πληροφορίες, καταθέτοντας γόνιμους αναστοχασμούς και εμπνέοντας δεκάδες νέους ερευνητές, διδάκτορες και επιστήμονες. Η εμπιστοσύνη που έδειχνε σε όλους εμάς αποδεικνύεται και από τη κορυφαία κίνησή του να δωρίσει στο Εργαστήριό μας την πολύτιμη και πολύτομη βιβλιοθήκη του και το μουσικό του αρχείο. Αμφότερα αποτελούν για εμάς σημεία αναφοράς και προσκτήσεις ευθύνης.

Σημαντικές, και με διεθνές αποτύπωμα, ήταν οι ερευνητικές συμβολές του Χάρη Ξανθουδάκη για την επανεκτίμηση της μουσικής των Επτανήσων, για τη θέση του μουσικού φαινομένου κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και κατά την Ελληνική Επανάσταση, για την αναθεώρηση της μουσικής δραστηριότητας επί Καποδίστρια ή στη Σύρο, καθώς και για το ακανθώδες ζήτημα της εν Ελλάδι εκκλησιαστικής μουσικής κατά τον 19ο αιώνα. Ανέδειξε δε έτι περισσότερο και μορφές του 20ού αιώνα, όπως τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Νίκο Σκαλκώτα, τον δάσκαλό του Γιάννη Α. Παπαϊωάννου ή τον Γιάννη Χρήστου.

Η παραπάνω αδρομερής απαρίθμηση θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ ακόμη. Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι επιθυμία ζωής ήταν για τον εκλιπόντα η συγγραφή μιας ιστορίας της μουσικής του νεώτερου ελληνισμού, η οποία θα ενσωμάτωνε το σύνολο των νέων θεάσεων, στοιχείων και προσεγγίσεων που έφερε η 30ετής ερευνητική και εκπαιδευτική δράση του. Την επιθυμία του αυτή την είδε να πραγματώνεται με την έναρξη έκδοσης της τρίτομης σειράς της Ιστορίας της Μουσικής στη Νεώτερη Ελλάδα  το 2022, την οποία συνυπογράφουν το Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (του οποίου κέντρου ο Χάρης Ξανθουδάκης υπήρξε διευθυντής) και το Εργαστήριό μας. Δυστυχώς, ο εκλιπών δεν θα κρατήσει στα χέρια του τον δεύτερο τόμο, ο οποίος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο τυπογραφείο, ούτε θα μπορέσει να δει την επιθυμία της ζωής του να ολοκληρώνεται με την έκδοση του τρίτου τόμου τους επόμενους μήνες.

Το καθήκον και η χαρμολύπη αμφοτέρων των γεγονότων βαρύνει όλους εμάς που επί δεκαετίες διδαχθήκαμε από, αλληλεπιδράσαμε, μοχθήσαμε και χαρήκαμε μαζί με τον Χάρη Ξανθουδάκη, ο οποίος έφυγε από κοντά μας απρόσμενα, αλλά όρθιος και δραστήριος, με πάντοτε κάτι καινούργιο στο νου του. Όπως δηλαδή, φρονούμε, θα ήθελε και εκείνος.

Και απομένει σε εμάς να συνεχίσουμε και, μακάρι, να αυξήσουμε, την εμπειρία, τις γνώσεις, τις θεωρήσεις και το εν γένει πνευματικό και ερευνητικό καταπίστευμά του που απλόχερα μοιράστηκε μαζί μας δεκαετίες ολόκληρες και που ανυστερόβουλα μάς άφησε. Η ευθύνη που μάς δίνεις είναι τεράστια, Δάσκαλε και Φίλε Χάρη! Σε ευχαριστούμε για όλα και σου υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσουμε τον δρόμο που μάς άνοιξες. Άλλωστε, αυτό μας δίδαξες: Δουλειά, Διάλογος και Ανοικτό Μυαλό!