Είναι γεγονός ότι ο σημαντικός συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης πέρασε πια στη σφαίρα της αθανασίας μέσα από το σημαντικό του έργο, τις ιδέες και τη στάση ζωής, σε ηλικία 96 ετών. Η ιστορία όχι μόνο της νεοελληνικής μουσικής, αλλά και της χώρας μας, του έχει ήδη δώσει δικαίως μια εξέχουσα θέση στο πάνθεον των μεγάλων δημιουργών οι οποίοι έχουν καταξιωθεί σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι, οι παρακάτω διατυπωμένες απόψεις παίρνουν την όψη μιας σύντομης αποτίμησης ενός ανθρώπου που ξεπέρασε τα όρια της τέχνης του και απέκτησε ιστορική σημασία για το έθνος μας.
Για τον Θεοδωράκη η ελληνική παράδοση έχει βαρύνουσα σημασία. Ο μεγάλος δημιουργός ενσωμάτωσε στη μουσική του τη λαϊκή κληρονομιά (το ρεμπέτικο τραγούδι, τις δημοτικές και βυζαντινές μελωδίες) με ξεκάθαρο ιδεολογικό στόχο: αυτό της δημιουργίας μουσικής για τις μάζες, για το λαό.Ο Θεοδωράκης άλλωστε πίστευε ότι η μουσική κατέχει μεταμορφωτική δύναμη στη κοινωνία. Οι διδακτικού χαρακτήρα Μαρξιστικές δηλώσεις του για τη τέχνη εισακούστηκαν με ‘ευλάβεια’ από ένα ολόκληρο έθνος και αυτό αποτελεί κατόρθωμα χωρίς προηγούμενο στο χώρο της ελληνικής μουσικής της εποχής μας. Η περίοδος της μεγαλύτερης απήχησής του ήταν από το 1959 έως το 1967. Έτσι, δηλώσεις του συνθέτη για την ελληνική μουσική είχαν την άνευ όρων αποδοχή από την πλειοψηφία του ελληνικού λαού.
Το ίδιο ισχύει, και σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό, για τα τραγούδια του. Ο Θεοδωράκης κυριάρχησε στη μουσική ζωή της Ελλάδας, με αποκορύφωμα τη δεκαετία του ’60. Από μια πλατύτερη σκοπιά, κατά την εποχή αυτή, τα όρια ανάμεσα στη λεγόμενη ‘σοβαρή’ και ‘ελαφριά’ μουσική, ή της ‘υψηλής’ και της δημοφιλούς τέχνης, δεν ήταν ευκρινή ή έγκυρα. Ο σημαντικός αυτός δημιουργός έπαιξε σημαντικό ρόλο με το να προκαλέσει με τις δημιουργίες του τα όρια αυτά και με το να τοποθετήσει την παράδοση σε εξέχουσα θέση στο έργο του, κυρίως στο τραγούδι. Το τραγούδι, με το να ενώνει τις λέξεις με τη μουσική, μπορεί να δημιουργεί βαθύτερες σχέσεις με το παρελθόν μας καθώς φέρνει στο προσκήνιο τη σπουδαιότητα της ποίησης.
Όπως παρατηρεί η GailHolst-Warhaft,
πρέπει να έχει κανείς έναν παραδοσιακό κορμό μουσικής, μια κοινή κληρονομιά για να κτίσει επάνω της. Επιπλέον, πρέπει να έχει έναν πολιτισμό στον οποίο η μουσική και η ποίηση είναι ήδη συνδεδεμένες. Η σύγχρονη ελληνική ποίηση ξεκίνησε με το τραγούδι, όχι μόνο με τη τραγουδισμένη ποίηση της προφορικής παράδοσης (τα δημοτικά) αλλά και με ποιητές όπως ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Παλαμάς και ο Σικελιανός που μέσα από αυτή την πλούσια παράδοση αντλούσαν τα μοντέλα τους καθώς ξεκινούσαν να γράφουν ποίηση για πρώτη φορά στην ομιλούμενη γλώσσα της νεότερης Ελλάδας. Και παρά το χάσμα που χώριζε τους αμόρφωτους Έλληνες από τους αστούς, ήταν κοινός και στις δύο ομάδες ένας βαθύς σεβασμός για το δημοτικό τραγούδι.
(http://digma.mmb.org.gr (Ψηφιοποιημένα αρχεία ‘Μίκης Θεοδωράκης’, «Λίλιαν Βουδούρη», Μουσική Βιβλιοθήκη, Αθήνα))
Η προσπάθεια να διατηρηθεί διακριτή η ελληνική ταυτότητα μέσα από τα πολυτιμότερα τμήματα της συλλογικής της μνήμης σε δύσκολους καιρούς, λόγω της πολιτικής αστάθειας της χώρας μας, υπήρξε ο κύριος στόχος του Θεοδωράκη. Έτσι, εξαιτίας της δημοτικότητας του έργου του διατηρήθηκε ζωντανή η συλλογική μνήμη στους Έλληνες σε καιρούς που πραγματικά την χρειάζονταν. Αυτό μπορεί να πει κανείς ότι είναι μια σημαντική συνεισφορά του Μίκη Θεοδωράκη στον ελληνικό πολιτισμό.
Αναστασία Σιώψη, Καθηγήτρια,
Πρόεδρος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών
Ιονίου Πανεπιστημίου
Αφίσα αιμοδοσίας
